(20-1-2016)

Het hakt er in, een dagje dooi. Aan het eind van dit bulletin kom ik nog even bij de ijsdikte, maar iedereen begrijpt dat die er voor een groot deel van het land slecht voor staat. Die dooi kwam gisteren in de loop van de dag binnen met een wind van zee, die later naar noordwest draaide. Geen vrieskou meer en het beetje neerslag dat er viel kwam in onze omgeving neer als regen. De vorst werd naar het oosten en zuidoosten terug gedrongen. In het noordoosten van het land werd dat ook gemerkt en het resultaat was dat de marathon op natiuurijs werd verreden in Haaksbergen. Daar bleef het gisteren wel vriezen.

In de afgelopen nacht was er geen sprake van vorst in de noordwestelijke helft van het land en in de loop van vandaag steeg de temperatuur overal tot boven 0. De maxima liepen uiteen van ongeveer +1 in het zuidoosten tot 6 in het westen van het land. De depressie die de dooi-inval veroorzaakte lag vanmiddag boven de randstaten. Boven de Britse eilanden ligt momenteel een rug van hogedruk die zijn invloed uitbreidt naar ons land. Als gevolg hiervan stagneert de aanvoer van lucht van zee en valt vanavond de wind weg. Bij opklaringen gaat het weer vriezen in het hele land met minima van -1 dicht bij zee tot omstreeks -7 in het oosten van het land. Morgen maxima rond het vriespunt; in het westen iets daarboven, in het oosten iets eronder. Dat betekent in het oosten weer een ijsdag (in De Bilt zal het wel weer net niet lukken). De prognose blijft dat vrijdag de kou uit het hele land wordt verdreven; het kleine hogedrukgebiedje boven onze omgeving kan geen weerstnd bieden tegen de oprukkende invloed van depressies van de oceaan.

Het spreekt voor zich dat het ijs vandaag niet aangroeit maar afsmelt. De dikte kan met 1 tot 2 cm zijn afgenomen. Morgen komt er wel weer iets bij, vooral in het oosten van het land. Dat komt er op neer dat de ijssituatie in het oosten morgen wel iets beter geworden is. Schaatsen op het grote water lijkt me niet haalbaar, maar er zijn ongetwijfeld kleine gebiedjes waar geschaatst gaat worden. In het westen is de situatie dermate verslechterd dat van schaatsijs niets met terecht komt. Gemiddeld gaat het op het buitenwater om heel dun ijs. Het KNMI geeft op vrijdag ongeveer 2 cm aan. Weerplaza komt met ongeveer hetzelfde. Voor het noordoosten ziet het er aanzienlijk beter uit; Weerplaza komt tot 6 cm op vrijdag en dat geeft mogelijkheden op niet al te diep water.

Meer zit er voorlopig niet in. De dooi neemt de regie over en nieuwe kou is niet direct in zicht. Misschien dat de winter tegen of in februari een nieuwe poging doet. Voorlopig zitten we na vrijdag in de wacht. Als er nieuwe ontwikkelingen zijn, kom ik met een volgend bulletin.

Winterbulletin no 10 door Cees van Zwieten

(19-1-2016)

Dat waren mooie temperaturen in de afgelopen nacht en ochtend. Op de meeste plaatsen heeft het matig gevroren en hier en daar zelfs streng. Een paar waarden: De Bilt -8,0 ; Twente -10,1 en Rotterdam -6,8. Helaas krijgt de dooi om de noord vandaag al vorm. Om 13 uur dooide het in de westelijke provincies. De dooi kan zich nog iets verder uitbreiden naar het oosten. In de komende nacht weinig of geen vorst meer in het westen van het land en morgen zal het in vrijwel het gehele land licht dooien. Een verloren etmaal dus voor de ijsvorming. Na woensdag gaat de temperatuur weer omlaag en de kou lijkt zich te gaan handhaven tot vrijdagavond.

Of dit genoeg is om te kunnen schaatsen hangt van de plaats in het land af en van de diepte van het water. De ijsverwachting van het KNMI komt tot een centimeter of 3; dat is berekend voor water van 1 meter diep. Op ondiep water is het ijs dikker en verder naar het oosten van het land is de situatie beter. Het ziet er niet naar uit dat er vandaag ergens geschaatst wordt. Misschien lukt het vrijdag. Als je iets probeert, bedenk dat de ijsdikte kan varieren en dat het ijs op diep water zeker niet betrouwbaar is. Op de ijsclub Vlietland in Schipluiden, op 25 cm water, ligt inmiddels 25 tot 38 mm. Misschien gaat het daar vrijdag zo ver komen. Zie de link onderaan deze pagina. Op de site van Winterplaza is een ijsverwachting voor het midden van het land te zien, die gaat tot 4 cm. Dat is iets meer dan het KNMI aangeeft, maar nog steeds erg weinig. We hopen maar op een verlenging van dit wintertje.

Winterbulletin no 9 door Cees van Zwieten

(18-1-2016)

Dit wintertje is bezig alle facetten van een vorstperiode vorm te geven, zonder in vorstproductie iets wezenlijks voort te brengen. Wat nu (22 uur) in de verwachting staat is een vorm van 'dooi om de noord'. Dat is een binnendringen van minder koude lucht vanuit het noorden of noordwesten. Vanochtend schreef ik nog over een storing die over Engeland richting Bretagne koerste. Deze is in zoverre van belang, dat de wind uit het zuidoosten bleef waaien door de koers van dit systeem. De situatie is nu dat we tussen een paar druksystemen in zitten: hoog boven midden Europa en bij IJsland, laag boven Bretagne en...

De weerkaart laat op dit moment een andere storing zien die wel invloed krijgt op het weer bij ons en dat is een klein lagedrukgebied dat over Denemarken en zuid Zweden naar het zuidoosten trekt. Een front dat bij die kleine depressie hoort en boven de Noordzee ligt, gaat meer activiteit vertonen en brengt morgen winterse neerslag in de vorm van sneeuw of ijzel. Daarna draait de wind naar zuidwest en in het noorden van het land naar noordwest. En daar is dan de stijging van temperatuur die ik al aanduidde als 'dooi om de noord'.

Die hogere temperaturen zal het noorden van het land het eerst merken en woensdag zal het in het hele land iets zachter zijn. En zoals zo vaak bij een dooi om de noord, treedt daarna weer enige afkoeling op. Donderdag trekt een klein hogedrukgebied over ons land waarbij weer continentale lucht wordt aangevoerd. Dan kan het weer op uitgebreide schaal vriezen. In de loop van vrijdag ziet het nog steeds uit naar een geslaagde dooiaanval vanuit het zuiden/zuidwesten

Wat de vorst betreft zijn de vooruitzichten niet verbeterd sinds vanochtend. De komende nacht zal het in het hele land vriezen, waarbij boven de sneeuw in het noordoosten nog temperaturen van -7 tot -10 mogelijk zijn. In het westen blijft de vorst licht. Morgen overdag temperaturen om het vriespunt in het oosten en boven 0 in het westen. Door de draaiing van de wind zal er woensdag weinig vorst meer zijn. Donderdag is het dan weer kouder en vrijdag is twijfelachtig. Voor het ijs betekent dat, dat er plaatselijk op ondiep water geschaatst gaat worden. Het grote werk op het buitenwater zit er nog steeds niet aan te komen.

De dooi om de noord heeft in het verleden een paar maal een hevige koudegolf ingeluid. Zo begon het op 29 december 1996 in de loop van de dag overal te ijzelen en steeg de temperatuur tot rond of iets boven 0. Op 30 december draaide de wind naar noordoost en in de avond van die dag begon de hevige kou die snel het elfstedenijs op dikte bracht. In 1985 bracht de dooi om de noord op 12 januari regen en temperaturen van 1 tot 3 graden boven 0. De volgende dag begon de tweede koudegolf van die winter. Zo heftig zal het er nu niet aan toe gaan, maar een klein kansje is er wel dat we nog een paar dagen in de vorst komen na woensdag.

Winterbulletin no 8 door Cees van Zwieten

(18-1-2016)

De kou komt iets harder aan dit weekend dan aanvankelijk gedacht. Vannacht vroor het in het oosten van het land matig; De Bilt -6,4 en -10,0 in Nieuw Beerta. In Zuid Holland vroor het 3 tot 5 graden. Dit alles kon plaats vinden onder een klein hogedrukgebied waarin een zwakke wind stond, meest uit het zuidoosten. Een kleine storing trekt over Engeland naar Bretagne en laat het weer bij ons ongemoeid. De kou van dit moment houdt nog even aan.

Vandaag blijft het op veel plaatsen licht vriezen. In het westen hier en daar rond 0 graden. Dat wordt een mooie winterdag, want de zon zal zich vandaag veel laten zien, al is het soms door wat sluierbewolking. Morgen weer een koude dag met in de ochtend lichte tot matige vorst en in de middag temperaturen om het vriespunt. Op woensdag waait de wind weer zwak van zee en dat betekent overdag temperaturen iets boven het vriespunt. Donderdag valt de wind weer weg en kan de temperatuur iets lager uitvallen. Vrijdag wordt de kou waarschijnlijk opgeruimd door een depressie. Dit zal gepaard gaan met neerslag bij een zuidenwind. Helemaal zeker is dit scenario niet. We hebben morgen meer zekerheid.

Wat doet het ijs? In sloten, plasjes, singels en dergelijke was gisterenavond wel overal ijs te zien. Of dat op het grote buitenwater in Zuid Holland het geval was betwijfel ik. Mogelijk begint de ijsvorming daar morgen pas. Het koudegetal zal in het midden het westen op donderdag gestegen zijn tot ongeveer 10 punten. Nog steeds te weinig voor buitenwater. In het oosten en noordoosten is de situatie beter. Op schaatsen op grote schaal zou ik nog niet rekenen. Voor midden Nederland rekent het KNMI ons een 3 tot 4 cm voor.

Winterbulletin no 7 door Cees van Zwieten

(16-1-2016)

Winter of geen winter? Dat is steeds weer de vraag bij de verwachte ontwikkelingen voor de komende dagen. Op het moment dat ik dit schrijf, 16 januari om 23:00, heeft het noordoosten van het land al winterse ongemakken binnen en zijn in het zuidwesten de eerste hagelbuien gevallen, soms ook met natte sneeuw. Maar het is nog te weinig om landelijk van winterweer te spreken. Komt er meer? De berichten daarover wisselen zoals altijd per half etmaal. Daarbij ziet het er naar uit dat het hele land in ieder geval met vorst in de nacht te maken krijgt.

Het geschetste beeld van het vorige winterbulletin is in grote lijnen nog van kracht. Koude lucht, uit de poolstreken afkomstig, is met een noordwestelijke stroming naar onze omgeving gestroomd. Een krachtige rug van hoge druk, die zich tot over Groenland uitstrekt, aan de ene kant en een depressiegebied boven Scandinavie en west Rusland aan de andere kant houden deze stroming in stand. Na het passeren van een kleine storing met sneeuwbuien komt nog iets koudere lucht uit Scandinavie onze kant op. De buien gaan op steeds meer plaatsen vallen in de vorm van droge sneeuw, maar vallen voornamelijk in het oosten en noordoosten van het land. In noordoost Groningen ligt plaatselijk al 10 cm en daar kan nog een pak bij komen. Vannacht vriest het in vrijwel het hele land met temperaturen die in het oosten plaatselijk tot waarden tussen -5 en -7 kunnen wegzakken. Dicht bij zee zal het niet vriezen.

De vervolgvraag is: gaan we schaatsen? Hoewel de vooruitzichten onzeker zijn voor de dagen na dinsdag, is het voorlopige antwoord: nee. Dat wil zeggen, niet in dit deze aanval van de winter. De komende dagen wordt het kouder; op maandag en dinsdag zal het in een deel van het land ook overdag blijven vriezen, maar of dat ook in de westelijke helft van het land gebeurt is nog even de vraag. Een oostelijk stroming is niet te verwachten doordat wij onder een zwak hogedrukgebied komen te liggen. Wat er op dinsdag gebeurt is al weer onzeker. De kans is aanwezig dat de kou nog even blijft, maar langer dan een dag of 5 zal het waarschijnlijk niet zijn. Wat het westen en midden van het land betreft komt dit neer op een beetje sprokkelen van punten voor het koudegetal. Het ziet er niet naar uit dan we de 10 punten halen en dat is te weinig voor schaatsijs op het grote water. In het oosten en noordoosten zal het afhangen van de hoeveelheid sneeuw die in het water of op het ijs valt. De kou is aldaar waarschijnlijk op zich wel voldoende, maar te veel sneeuw bederft de vorming van een mooie ijslaag.

Wat blijft er over van deze tweede winterprik? Zeker is dat dit keer het hele land in koude lucht terecht komt. Ook is zeker dat ook deze keer het noordoosten meer met winter te maken krijgt dan de rest van het land. Hoe lang de kou gaat duren is onzeker, maar het meest waarschijnlijke scenario is dat depressies vanaf de Oceaan aan het eind van de week vat krijgen op het weer bij ons en de kou gaan opruimen. Het zal dan beperkt blijven tot een miniwintertje. Maar dat is al meer dan wat we de afgelopen twee jaar beleefden. Bovendien hebben we nog een paar weken te gaan en de winter krijgt misschien een herkansing.

Winterbulletin no 6 door Cees van Zwieten

(11-1-2016)

Gaat de winter toch nog komen? In ieder geval heeft het noordoosten van het land een portie winterongemak te verduren gekregen die niet mals was. Sneeuw en een aantal dagen ijzel bij lichte vorst. We hebben het kunnen lezen en zien op TV. Deze situatie doet zich heel af en toe voor, waarbij de vorstgrens ergens boven ons land tot stilstand komt terwijl vanuit het zuidwesten storingen met sneeuw of ijzel vergeefse aanvallen doen op de vorst. Dat dit zoveel dagen aanhoudt is uitzonderlijk en komt slechts 1 maal in de 25 jaar voor. Uit de winter van 79 kennen we situaties waarbij de vorstgrens heel langzaam naar het zuiden schoof en in een groot deel van het land zorgde voor sneeuw en ijzel. Wie meer wil lezen over die winter kan op deze site terecht via de link 'Historie' op deze pagina, en ga dan naar Dagboek 1979.

Nu zien we op de weerkaarten een heel andere situatie ontstaan. Een depressie boven de Britse eilanden gaat zich naar het vasteland verplaatsen en komt over enkele dagen boven Rusland te liggen. Daar wordt veel sneeuw verwacht. Achter de depressie komt koudere lucht in beweging, mede opgeduwd door een rug van hoge druk op de ocean. Die kou komt dus niet uit Rusland maar uit het noorden en voorlopig aangevoerd over zee. Kouder wordt het in ieder geval en tegen het weekend wordt de kans op (natte) sneeuw groter. Om een heuse vorstperiode aan te kondigen is het veel te vroeg, want daar geven de computermodellen nog geen aanleiding toe. Wel kan tijdelijk, als de wind iets draait naar het noorden of noordoosten nog iets koudere lucht worden aangevoerd. Een paar ijsdagen (maximum temperatuur onder 0) zijn mogelijk direct na het weekend.

Na het ultra zachte begin van de winter zijn we duidelijk in een ander regiem terecht gekomen. Het is zeer koud in Scandinavie en Rusland en de zuidwestelijke stroming, die ons in december zo veel zacht weer bracht, is verdwenen en lijkt voorlopig niet terug te komen. Dat laatste houdt verband met de grootschalige luchtdrukverdeling, waarbij van een krachtige poolwervel geen sprake meer is. Integendeel: op de noordpool ontwikkelt zich een hogedrukgebied. Hoe het uitpakt is niet te zeggen, maar de kans op winterweer is groter geworden.

Winterbulletin no 5 door Cees van Zwieten

(4-1-2016)

Hoe onvoorspelbaar kan het weer zijn?! Mijn 4e bulletin was nog maar net op het net gezet of de verwachtingen op termijn van 3 tot 5 dagen werden door de weermodellen overhoop gehaald. Op 1 januari was de vorst in Nederland er bijna uit gehaald. Alleen het noordoosten van het land zou op zondag even met temperaturen om het vriespunt te maken krijgen. Ik bedacht dat ik iets te voorbarig geweest was met mijn verwachting. Intussen kon ik even niet op internet en ik besloot geen extra moeite te doen om toch een bulletin te kunnen plaatsen. En wat zien we nu: per dag worden de verwachtingen bijgesteld: de kou in het noorden heviger en langduriger en de opmars naar het zuiden lijkt iets verder te gaan dan eerder verwacht. Alsof de werkelijkheid langzaam naar de verwachting van 31 december toe kruipt.

Gisteren waren de tegenstellingen zowel in Duitsland als in Nederland erg groot. In het noordoosten van Duitsland bevroor de Oostzee bij een temperatuur van -11 en een matige oostenwind. In het zuidwesten was het +8. Ergens halverwege lag de grens met regen, ijzel en sneeuw. Ook in ons land kwam een tweedeling tot stand: in het noordoosten ijzel en lichte vorst, terwijl in het zuiden van het land de temperatuur omstreeks +8 was. Ook vandaag zijn de tegenstellingen groot; ik kom daar zo op terug.

Deze winter lijkt het patent te hebben op bijzondere situaties. En extreem zachte december bij ons; extreme regenval in Engeland en extreme hoge temperaturen op de noordpool, tot om het vriespunt. De langdurige zuid- tot zuidwestelijke stroming in onze omgeving is er ook een. De plotselinge uitbraak van Siberische kou naar oost- en midden Europa is ook opvallend. Nu lijkt het er op dat we met een tweedeling in ons land te maken hebben die enkele dagen duurt. Zo�n situatie komt lang niet ieder jaar voor en zorgt doorgaans voor overlast door winterse neerslag in de vorm van sneeuw en ijzel. Het noorden van ons land heeft daar al anderhalve dag mee te maken.

Op de weerkaart van vanochtend is het winterse hogedrukgebied nog te vinden boven het noorden van de Oeral met een luchtdrukwaarde van 1045 hPa. Het heeft een uitloper in de richting van Groenland. In het oosten van Europa bevindt zich een gebied met hevige kou. In Polen werd vannacht een waarde van -20 gemeten. In Moskou vriest het al dagen streng overdag met nachtelijke minima rond -18. Oceaandepressies breiden hun invloed naar het continent maar moeizaam uit. Een depressie met kern boven Engeland stuwt weliswaar minder koude lucht in onze richting maar lijkt deze lucht voorlopig niet verder te brengen dan het zuiden en midden van ons land en het midden van Duitsland. Het front dat de scheidslijn vormt tussen beide luchtsoorten beweegt wat heen en weer.

De vorstgrens lag vanmiddag op de lijn Stavoren-Enschede. In Zeeland een temperatuur van +8 en in Nieuw Beerta -4. In de Noordelijke provincies sneeuwval bij licht vorst, in de buurt van de vorstgrens ijzel aan de koude kant en regen an de warme. De wind waait in het noorden van het land uit oostelijke richting en in het zuiden uit een zuidelijke tot zuidwestelijke richting. In deze situatie komt niet zo veel verandering. De komende 24 uur brengt een nieuwe storing wat minder koude lucht op hoogte, waardoor in het noordoosten de sneeuw grotendeels gaat plaats maken voor ijzel. Hoe ver de vorst wordt terug gedrongen is niet geheel duidelijk. Mogelijk gaat de vorstgrens morgen zelfs weer iets naar het zuiden bewegen. Ondanks dit enigszins winterse scenario zal het ons weinig opleveren. Wat er morgen ook precies gebeurt, al is het vorst in het midden van het land, op termijn wordt de kou overal opgeruimd. Waarschijnlijk is deze vrijdag uit het hele land verdreven.

Winterbulletin no 4 door Cees van Zwieten

(31-12-2015)

Sinds het vorige bulletin zijn we 4 dagen verder. Het beeld van de ontwikkelingen wordt duidelijker. De koude lucht met vorst overdag was vanmiddag de Duits-Poose grens genaderd en de verwachting is dat deze koude lucht enig tijd Nederland zal bereiken. Voor enige tijd; dat zal voor het noordoosten van het land waarschijnlijk enkele dagen zijn. In het zuidwesten hooguit een dag of anderhalve dag. Zondag sijpelt de kou het uiterste noordoosten binnen, wat gepaard kan gaan met winterse neerslag. In het midden en zuiden van het land zal de koude vrieslucht pas in de loop van dinsdag binnen stromen. Donderdag wint zachte lucht terrein en is het gedaan met deze winterprik.

Op de weerkaart prijkt een luchtdrukreus met in het centrum boven noord Rusland een luchtdrukwaarde van 1045 hPa. De komende dagen zal de druk mogelijk iets stijgen en de hoofdkern trekt zich iets terug naar het noordoosten. Tegelijkertijd stijgt de druk boven Scandinavie en het zeegebied tussen Ijsland en Norwegen. De kou kan daardoor terrein winnen en depressies worden gedwogen hun invloed meer zuidelijk uit te breiden. Zondag trekt een storing over Engelnd naar het oosten en vult daarbij op. In het noorden van het land blijft de wind daardoor uit het oosten waaien en komt de eerste kou binnen. Een volgende storing trekt dinsdag over Belgie en Noord Frankrijk naar het oosten. De verwachting is dat de koers inderdaad zuidelijk van ons land loopt, waardoor de kou naar het zuiden kan oprukken.

Lang was het onduidelijk wat ons te wachten staat in het nieuwe jaar en ook de bovenstaande verwachting heeft nog onzekerheid in zich. De komende drie dagen gaat de temperatuur omlaag tot om het vriespunt in het noorden van het land en ongeveer 5 graden in het midden en zuiden. Wat winterse neerslag is waarschijnlijk. De baan van de kleine depressie van dinsdag is op die termijn niet zo precies te voorspellen dat daar een betrouwbare verwachting uit voort vloeit. Voor het noorden is de verwachting iets minder onzeker en de kans is vrij groot dat daar een serie van drie of vier ijsdagen zal optreden. Voor het midden van het land zal het vermoedelijk blijven bij 1 ijsdag, te weten woensdag. Onnodig te zeggen dat dit weinig perspectief biedt voor schaatsers op natuurijs. In het noorden van het land zou het even kunnen lukken, als sneeuw daar geen spelbreker wordt.

De blaffende honden van mijn vorige bulletin krijgen toch de neiging om te bijten. Tot een serieuze vorstperiode zal het niet komen. In de periode van zondag tot en met donderdag is er kans op winterse neerslag, het meest in het noorden van het land. Het zal korte tijd licht vriezen. In het noordosten van het land heel misschien een keer iets beneden -5. Met de onzekerheid van de verwachting in gedachten kunnen we zeggen: de winter wordt iets bijterig. Na lange afwezigheid tot op de laatste dag van december.

Ik wens alle lezers een voorspoedig en gezond 2016. En een winter die in het verdere verloop alsnog tot zaken komt.

Winterbulletin no 3 door Cees van Zwieten

(27-12-2015)

Het zou mooi zijn als het nieuwe jaar begon met winterweer. Voorlopig blijft het kijken in de glazen bol als het om het nieuwe jaar gaat. In grote lijnen blijft de verwachting dat oost en een deel van midden Europa volgepompt wordt met zeer koude lucht van arctische oorsprong. Voor onze omgeving blijft het in zo'n geval altijd gokken wat er gebeurt op termijn van 4 dagen of meer. De weermodellen geven geen uitsluitsel en schuiven van run tot run met de verwachte drukpatronen. Kleine verschuivingen kunnen voor ons grote gevolgen hebben.

Nog steeds zien we op termijn van een paar dagen een krachtig hogedrukgebied ontstaan met kerndruk van 1045 hPa boven de Baltische staten. De kou komt opzetten vanuit noord Siberie en zal waarschijnlijk over 3 tot 4 dagen de Balkan bereiken. Op iets langere termijn gaat het hogedrukgebied zich naar het noordoosten verplaatsen. Bij ons wordt dan het gedrag van druksystemen vanuit de oceaan van belang. Een opdringende storing kan bij ons de wind weer naar het zuiden doen draaien, met alle gevolgen van dien. Er is ook een mogelijkheid, iets minder waarschijnlijk, dat een storing zuidelijk van ons naar zuid/midden Europa trekt. In dat geval kan de kou wel bij ons binnen stromen.

Veel machtsvertoon van een hogedrukgebied op de weerkaart en bovendien aanvoer van Siberische lucht. Of het bij ons tot iets echt winters gaat leiden is nog steeds heel onzeker en dat zal het nog wel een paar dagen blijven. We moeten er wel op rekenen dat er weinig van terecht komt. In dat geval zullen we maar zeggen: blaffende honden bijten niet. Laten we hopen op de uitzondering

Winterbulletin no 2 door Cees van Zwieten

(26-12-2015)

Wat een decemberwarmte hebben we dit jaar! Record op record sneuvelt. Het maandgemiddelde in De Bilt staat nu op 9,7 en zal ergens tussen 9,5 en 9,7 uitkomen. Dat is een dramatische overschrijding van het oude record uit 1974; dat staat op 7,3. Ruim 2 graden erbij is erg veel. Voor een deel is dat toe te schrijven aan de opwarming die sindsdien is opgetreden. Het gemiddelde is in Nederland ongeveer 1,5 graden gestegen, maar dan blijft er nog ongeveer een graad extra over. Dit moet toe te schrijven zijn aan een hardnekkige bijzondere situatie in de algemene circulatie: langdurig werd met grote kracht lucht aangevoerd van ver uit het zuidwesten tot zuiden. Hierdoor kregen we te maken met zeer hoge temperaturen van 12 tot 14 en tot plaatselijk 16 graden. Het zijn waarden die eerder in begin oktober dan half december normaal zijn. De natuur reageerde er ook op: hazelaars kwamen in bloei en vogels floten hun lentezang.

Sommigen zagen de hele winter al nutteloos voorbij gaan. Kort voor de kerstdagen begonnen de weermodellen andere weerkaarten te berekenen voor begin januari en die verandering krijgt geleidelijk vorm in de verwachtingen. Vanaf morgen ontwikkelt zich een krachtige rug van hoge druk over Scandinavie naar het noorden. Een hogedrukgebied gaat ontstaan boven Finland en west Rusland. Aan de oostzijde van dit hogedrukgebied stroomt zeer koude lucht uit de poolstreken en noord Siberie naar Europees Rusland, Polen en de Balkan. De vorstgrens zal op 31 december vermoedelijk liggen langs de Duitse oostgrens naar het zuiden tot aan de grens van Italie en Slovenie.

De nog niet te beantwoorden vraag is, of de winterkou ook Nederland gaat bereiken. Volgens de operationele run (Oper) van het Amerikaanse model GFS zal de vorst ons op 2 januari bereiken. Het Europese model gaat nog niet mee in deze mogelijkheid en laat te veel depressie-invloed toe bij een wind uit het zuiden. Maar dan gaat het om de Oper terwijl de ensemble-berekeningen ook koudere oplossingen laten zien met een meer oostelijke stroming boven ons land. We hebben het dan over een termijn van 7 dagen; zeer onzeker dus, ook omdat de Opers van beide modellen nog niet hetzelfde aangeven. We kunnen wel twee conclusies trekken: het absurd zachte weer gaat er de komende week uit en de winter ligt op de loer. Spannende tijden voor de winterliefhebbers. Zo kan het ook gaan: eerst vrijwel uitzichtloos zacht weer en dan toch op redelijke korte termijn de spanning van de mogelijke winter. Binnenkort weten we meer..

Winterbulletin no 1 door Cees van Zwieten

(8-10-2015)

We hebben een bijzondere zomer achter de rug. Gemiddeld iets te warm met zelfs een hittegolf; aan de randen te koel. Zowel mei als september scoorden met de gemiddelde temperatuur iets onder normaal. Mei 0,8 onder normaal en september 1,1 onder normaal. Voorts vielen de zomerstorm op en een tornado in Noord Holland. Die zomerstorm op 25 juli was in het westen van het land van uitzonderlijke kracht. Vrijwel iedereen in het westen heeft daar wel een herinnering aan.

Nu oktober is aangebroken gaan de gedachten steeds meer en vaker naar de winter. De dagen worden korter en de temperatuur gaat omlaag. In de laatste week van september knipoogde de winter al naar ons met koude nachten. Hier en daar werd zelfs een keer vorst aan de grond waargenomen. Echte vorst op 1,5 meter hoogte was er nog niet, maar dat is voor september ook zeer uitzonderlijk. Na die mooie week kwam oktober met vochtiger weer en warmere nachten. Vandaag echter zien we een omslag aankomen die zelfs tot de eerste (nacht)vorst van het seizoen kan leiden. De laatste keer dat het in september vroor in De Bilt was op 16 september 1971.

Zegt dit iets over de komende winter? Nee, al zegt mijn gevoel al maanden dat we van komende winter iets te verwachten hebben. Geen helderheid op dat punt, maar wel helderheid in de atmosfeer. Boven Rusland is koude lucht van de poolstreken binnen gestroomd. Gisteren is in Moskou de eerste vorst gemeten en overdag bleef de temperatuur bij 3,1 steken. Deze lucht gaat geleidelijk onze kant op stromen, waarbij de ergste kou er een beetje af gaat. Het is droge en heldere lucht die vanaf maandag bij ons hier en daar een klein beetje nachtvorst toestaat. Overdag komen we vanaf zondag op een niveau van ongeveer 10 graden en dat is 4 graden onder het langjarig gemiddelde.

In het verre oosten, in Ojmjakon, is de winter op gang gekomen. In de nachten vroor het al een dag of 17, met nu en dan temperaturen van -16 of -17. Sinds eergisteren vriest het ook overdag. Daarmee is de winter begonnen. Het opgebouwde koudegetal in de afgelopen twee weken bedraagt 86,7. Wij zouden tevreden zijn als we dat in de hele winter op ons bord kregen. Zo is het klimaat van Ojmjakon dat op 61 graden NB ligt in het oosten van Rusland; voor het gemak noemen wij dat gebied ook Siberi� waar de Russen spreken van het Verre Oosten.

Ojmjakon is in de winter de koudste plaats op het noordelijk halfrond. De winter duurt er doorgaans van begin oktober tot eind april. Eind december verdwijnt de zon, die toch nog maar een paar uur boven de horizon staat op maximaal 4 graden hoogte, ook nog gedeeltelijk achter een bergrug die ten zuiden van Ojmjakon ligt. De instraling van de zon is dan zeer gering. Bij het vorderen van de tijd neemt de instraling snel weer toe en rond 10 januari zien we de temperatuur al weer iets stijgen; in januari is de gemiddelde temperatuur normaal -46,4.

In Werchojansk, aan de poolcirkel, is de winter eveneens al goed binnen; daar vriest het vanaf 2 oktober voordurend. Ook Werchojansk staat bekend als een van de koudste plaatsen op het noordelijk halfrond. In januari is het daar gemiddeld -45,4. Het is dus al lang niet meer zo koud als de -50 die hier en daar nog genoemd wordt. Over opwarming gesproken; die is daar veel sterker dan de gemiddelde wereldwijde opwarming.