Winterbulletin no 15

Per dag wordt het toekomstbeeld voor ons als schaatsers bijgesteld. Was de ijsverwachting van het KNMI gisteren nog pessimistisch, nl tot maximaal 5 cm ijs, vandaag wordt een ijsverwachting geleverd met toenemende ijsdikte tot 10 cm in het weekend van 20 en 21 januari. Mijn hoop van gisteren wordt dus vandaag gesteund door het KNMI!

De verwachtingen van het ECMWF voor midden volgende week zijn nog niet helemaal duidelijk voor mij; het is alsof deze winter nog steeds aarzelt. Desalniettemin blijven we door de laatste ontwikkelingen hoopvol. Houdt het volgende weekend alvast vrij voor een tocht op buitenijs, want de mogelijkheid zit er in.

Cees van Zwieten

Winterbulletin no 14

Een krachtpatser is deze winter in West-Europa zeker niet. Voor winterse hoogstandjes moeten we echt ver weg zijn, zoals in Noord-Amerika en Siberië. Daar is (was) het koud, kouder en koudst. In de US sneuvelden allerlei kouderecords, ondanks de algemeen geconstateerde globale warmte. Het kan dus nog!

Dit jaar blijft het bij ons een beetje armoedig met de vorst. De kerstvorstperiode stierf een zachte dood onder een sneeuwdek en met de nu gestarte vorstperiode is het nog maar afwachten of die lang genoeg duurt. Het wordt volgens mij een dubbeltje op zijn kant :
het-ken-net of het-ken-nèt.

Als we de weerkaarten van het KNMI voor zaterdag bekijken, dan blijft er voorlopig een oostenwind, met een hogedrukgebied dat wat zwak is in de noordelijke regionen en de neiging heeft naar het zuidoosten weg te zakken. Wat ons op dit moment redt, is lage druk in Zuid-Europa. Met ander woorden : de komende dagen krijgen we te maken met vorst, maar op langere termijn zijn de perspectieven niet echt goed. Dat neemt niet weg, dat het goed mogelijk is, dat de vorst lang genoeg aanhoudt om tot schaatsen op vaarten en plassen te leiden; dat zou dan tegen het eind van de volgende week mogelijk zijn. Als het allemaal een beetje mee zit. Laten we de ijsprognoses van het KNMI maar even voor wat ze zijn en hopen op een paar centimeter meer.

Cees van Zwieten

Winterbulletin no 13

Alles wijst er op, dat deze winter nog een keer een serieuze poging doet om er iets van te maken. Volgens de kaarten van het ECMWF wordt het hogedrukgebied krachtiger dan het zich eerst liet aanzien, terwijl het bovendien minder snel naar het zuidoosten afzakt. Voor maandag wordt een situatie geschetst met een duidelijke hogedrukblokkade boven Europa; de stroming aan de grond is dan bij ons oostelijk en voert lucht uit Polen aan. Jan Visser meldt vandaag in Trouw, dat het Engelse en het Duitse model opteren voor een winterse situatie met een stevige oostelijke stroming. Het Europese en Amerikaanse model zijn iets minder uitgesproken. Vermeldenswaard is ook, dat Dettmann van de Freie Universität Berlin een positieve afwijking van 0,1 graad voorziet voor de maand januari; dat laat nog alle ruimte voor een koude-periode naast een paar weken zacht weer.

Als we nu de verwachting voor de komende 5 dagen van het KNMI bezien, dan lijkt het op een nieuwe vorstperiode, die in ieder geval een aantal dagen nachtvorst zal geven, tot -5 gemiddeld over het land, en overdag temperaturen die naar omstreeks 0 gaan of iets daar onder. Dat ziet er een stuk beter uit dan wat ik afgelopen zondag kon voorzien! De kansen op beschaatsbaar ijs zijn aanzienlijk gestegen. Het is nog even afwachten hoe lang de vorst gaat aanhouden; als dit op deze wijze doorgaat zal er omstreeks dinsdag of woensdag op buitenwater geschaatst gaan worden. Zover vooruit kijken heeft een grote onzekerheid, maar er is alle reden tot hoop voor de schaatsers.

Nog even iets over de ijsvorming : vanaf het moment, dat er ijs ligt kunnen we "graaddagen" gaan tellen. Ik noemde eerder een som van 20 graaddagen (som van de etmaalgemiddelden onder 0). Dat is een vuistregel voor betrouwbaar ijs; voor wie wat meer waagt, is er meestal al eerder te schaatsen, bv na zo'n 15 graaddagen. Dat zou volgens de verwachting van het KNMI, met twee extra dagen vorst, woensdag wel het geval zijn. Complicerende factor is de wind en de relatieve vochtigheid van de lucht. Staat er een stevige droge wind boven het ijs, dan gaat het allemaal nog iets sneller; is het vochtig en is er weinig wind, dan is het oppassen geblazen, want dan kan het plaatselijk ook iets langzamer gaan. De zon speelt in dit stadium van de winter niet zo'n grote rol. Op de webstek van het KNMI is een ijsaangroeimodel te zien, dat de ijsdikte voor de komende dagen voorspelt. Dat model heeft zijn waarde bewezen, maar ook hier geldt een onzekerheid, omdat het gaat om het midden van het land; bovendien wordt de ijsaangroei berekend op basis van de weersverwachting.

Cees van Zwieten

Winterbulletin no 12

Het leuke van de hedendaagse lange termijn voorspellingen is, dat het verwachte weerbeeld per dag nog kan verschillen. Gisteren schreef Jan Visser nog in Trouw, dat enkele voorspellingsmodellen een omslag aangaven naar een winterse situatie; het Europese model ging echter meer in de richting van wisselvalligheid.

Vandaag zag ik bij het KNMI een verwachting, voor de komende vijf dagen, waarin sprake is van kouder weer met oostenwind! Dat klinkt voor ons heel opwindend. Ik heb er inmiddels de verwachtingen voor 6 dagen vooruit van het ECMWF op na geslagen en ben er niet vrolijker van geworden : er ontstaat volgens dit model inderdaad oostenwind, die echter geen koude vrieslucht uit Rusland kan aanvoeren, omdat in Oost-Europa helemaal geen oostenwind heerst.

Het luchtdrukbeeld doet een beetje denken aan de ontwikkelingen van 15 december en volgende dagen : een hogedrukgebied trekt van de omgeving van IJsland over Zuid-Scandinavië naar het zuidoosten. Tijdelijk oostenwind maar geen overtuigende blokkade van de straalstroom. Ik vrees zelfs, dat de straalstroom over Scandinavië versterkt Europa gaat binnendringen. Dat betekent, dat er geen koude-reservoir wordt opgebouwd. Samengevat : het lijkt een beetje op een mislukte vorstperiode. Het beeld van de winter als geheel blijft voor mij vooralsnog onaangetast : wel zwakke pogingen tot winters weer, maar geen echte winter.

Ik beloofde in bulletin no 7 (18-12) om nog eens terug te komen op de winter van 1981-82:

Kort na kerst trad de dooi in, die rond nieuwjaar in een groot deel van Europa de sneeuw deed smelten bij krachtige wind. Daarbij kwam flink wat regenval, zodat er overstromingen in Duitsland en Polen ontstonden; de Moezel is op 3 januari 6 meter boven normaal en de Rijn is in Nederland bijna op recordhoogte. Op dindag 5 januari zet, toch iets sneller dan verwacht, de vorst weer in; de kou komt uit Scandinavië over de Noordzee naar ons toe. Op vrijdag 8 januari wordt uit Duitsland en Polen strenge vorst gemeld boven overstroomd land; uit Engeland komen berichten over hevige sneeuwstormen; in de Alpen valt veel sneeuw. Bij ons is het relatief rustig, maar de kou lijkt te gaan toenemen : -11 tot -13 bij stevige wind wordt verwacht! In het weekend van 9 en 10 januari is het zeer koud; overdag blijft het bijna overal matig vriezen. Alleen de wind is spelbreker bij de ijsvorming, er zijn nog steeds wakken en zwakke plekken in het ijs. Een paar berichten van maandag 11 januari :

• Sovjetunie : er wordt -60 gemeld (dat moet wel ergens ver in Siberië zijn);
• Denemarken : -21, Schotland : opnieuw -25, België : zware sneeuwval,
• Engeland en Wales : nog steeds grote overlast door sneeuw,
• Polen : overstromingen met ijsschotsen.

De rest van de week blijft het vriezen, met als gevolg dat er weer over een elfstedentocht gesproken wordt; een voorlopige planning is er op donderdag al : de tocht kan volgende week dinsdag (19-1) of woensdag (20-1) gehouden worden, op voorwaarde dat het goed blijft vriezen.
Verder uit mijn winterdagboek van 14-1 :

• op de grote rivieren wordt drijfijs gezien, vermoedelijk van de uiterwaarden afkomstig
• in Europa 55 doden; Frankrijk : record temperatuur van -20; overstroming van Parijs dreigt!

Cees van Zwieten

Winterbulletin no 11

Vanaf dit eerste bulletin van het nieuwe jaar zal ik de bulletins voorzien van een titel en niet meer van een aanhef; dus geen leutigheid meer met steeds weer andere gezochte aanpreektitels, zoals : galaciatoren, winterwillers, glijders, onderdanen van Thialf, etc.

De eerste winter van het nieuwe millennium is zwak gestart. Na een aantal dagen vorst en ruim een week met regelmatig sneeuw is het bij de overgang naar het nieuwe jaar blijkbaar al weer afgelopen. Op de vooruitzichten van het ECMWF zie ik aan het eind van de week nog een hogedrukgebied boven Noord-Rusland, met het centrum vrijwel boven de Oeral. Alsof deze winter het vertikt om zich helemaal gewonnen te geven. Het is te weinig om bij ons iets uit te richten. De wind draait naar het zuidoosten, waarbij de temperatuur iets naar beneden gaat.

Wat we nu gehad hebben is een mini-wintertje, waar wel alles in zat : vorst, sneeuw, ijzel, een beetje schaatsen. Dat schaatsen geldt alleen voor het noorden van het land, en dan kennelijk op beperkte schaal : de eerste officiële tocht werd vanwege de sneeuw afgelast. Bij ons (Rotterdam) in ieder geval nog een goed pak sneeuw met ouderwetse winterpret, door Gerrit Hiemstra afgedaan met : "al die ellende".

Ik voel buiten al weer bijna het voorjaar, met 10 graden boven nul! Zal het al zo ver zijn? Is het helemaal gedaan met de winterkansen? Ik ga er nu van uit, dat ik er naast zat met mijn voorspelling van een paar dagen vorst in januari. Verder verwacht ik niets meer van deze winter (zie bulletin no 7). Dat betekent, dat er minder bulletins gaan verschijnen de komende weken. Als er iets bijzonders te melden is, dan komt er zeker weer één. Bovendien zal ik binnenkort nog een keer terugkomen op de winter van 81/82.

Tenslotte nog een paar bespiegelingen over de kansen voor de komende jaren. Zoals ik eerder schreef, zie ik nog wel weer koude en strenge winters komen. Niemand heeft nog aangetoond, dat in het "nieuwe" klimaat oostelijke stromingen vanuit Rusland of Scandinavië zullen zijn verdwenen. Ook is niet duidelijk, wat de grilligheid van ons klimaat in de komende tijd gaat betekenen; m.a.w. het is zeker niet uitgesloten, dat er bijzondere uitschieters naar de koude kant optreden. Wel duidelijk is, dat we ons mondiaal en lokaal in een warmere periode bevinden : bij vrijwel alle winden hebben we hogere temperaturen dan 15 jaar geleden. We mogen aannemen, dat bij oostenwind de vorst dan iets minder is dan in de periode 61-90 gebruikelijk was. Dat betekent in een aantal gevallen het verschil tussen net wel en net niet schaatsen. Voor de grotere vorstperiodes zou het een dag minder schaatsen kunnen betekenen.

Wat gaan de komende winters ons brengen? Laat ik eens een gooi doen : van de winters 02 t/m 06 (de komende 5 dus) zal er tenminste één zeer koud zijn, waarbij de kans daarop rond 2006 groter is dan rond 2002. Van de overige vier zal er tenminste in twee geschaatst worden. (met : "geschaatst" bedoel ik : landelijk op grote schaal). Sneeuw zal er meer vallen dan in de jaren 90.

Waarschuwing : Successen (=uitgekomen voorspellingen) uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst!

Tot volgend jaar dan maar, Cees van Zwieten

Winterbulletin no 10

Het ziet er niet goed uit voor ons. Hoewel Jan de Schipper op tweede kerstdag schaatsijs van 5 tot 8 cm ontdekte in de Alblasserwaard, is er daarna niets meer van schaatsen op buitenijs gekomen. En gezien de verwachtingen was dat niet echt een verrassing. Het prachtige pak sneeuw van 27 december gaf wel een ouderwets winterse sfeer, maar deed het ijs geen goed. Na twee dagen dooi overdag met behoorlijk wat wind zal er geen goed natuurijs meer over zijn. Helaas, het was leuk wat december probeerde met winterse uitvalletjes, maar het was voor het zuidwesten van het land te weinig.

Voor de éénkennige baanschaatsers (bestaan die echt?) maakt het allemaal weinig uit : de baan blijft open tot begin april. Bovendien is er goed nieuws voor alle (baan)schaatsers in de regio Rotterdam : De baan in Capelle a/d/ IJssel komt er! En wel in oktober (als alles goed gaat).

De vooruitzichten voor de komende week zijn voor de winterliefhebbers bar slecht. Als we het KNMI mogen geloven is het vanaf 1 januari geheel gedaan met de kou. Ook het ECMWF laat voor de komende 5 dagen een zachte zuidelijk stroming zien. De weerkaarten geven echter een beetje chaotisch beeld, zodat we kunnen aannemen, dat die verwachtingen nog niet zo keihard zijn. De kans op echte vorst in januari acht ik inmiddels wel klein geworden. Het moet voor 8 januari gebeuren, anders is het over en sluiten met deze winter.

Een goed nieuwjaar gewenst, Cees van Zwieten

Winterbulletin no 9

Ja, vandaag zijn wij aan de beurt! En met wij bedoel ik het zuidwesten van het land. Sinds vanochtend vroeg sneeuwt het hier (Rotterdam) voortdurend licht, zodat er nu (13.00 uur) een prachtig sneeuwdek van een centimeter of 4 ligt. Voor ons, schaatsfanaten, natuurlijk geen goede ontwikkeling, maar ja, als het dan toch licht moet winteren, dan maar mooi! Een deel van het land, vooral in het noorden had een witte kerst, dat wil zeggen op de ochtenden van beide kerstdagen een gesloten sneeuwdek. Wat de temperatuur en ijsontwikkeling betreft, staan we er in Zuid-Holland slecht voor; in slootjes wil nog wel 4 cm liggen, maar op buitenwater is het nog minder. In het noordelijker streken van het land is zaterdag al geschaatst op 8 cm ijs en dat bij prachtig weer! Wat is het toch ongelijk verdeeld in de wereld.

Als ik de ontwikkelingen zie op de weerkaarten, dan is er nog steeds grote onduidelijkheid welke kant deze winter op gaat. Zijn laatste kans ligt volgens mij toch in de eerste dagen van januari; daarna zal het definitief gedaan zijn met het winterweer. De vooruitzichten, die op dit moment door KNMI en ECMWF geschetst worden zijn niet zo rooskleurig : stijging van de druk boven Scandinavië, zoals voor kerst nog werd voorzien, is uit de verwachting verdwenen.

Intussen geniet ik van wat het weer op het moment te bieden heeft : zaterdag schitterend winterweer, kerstdagen in winterse sfeer en vandaag ouderwets sneeuwweer. Want het lijkt erop, dat het vandaag niet meer stopt met sneeuwen. En we blijven uitkijken naar die paar dagen vorst, die in januari nog moeten komen!

Ik heb een paar interessante vergelijkingswinters bedacht.
Ten eerste : 1996/97
Ook toen begon de kou vlak voor kerst en hield de vorst een paar weken aan. Het verschil zit hem natuurlijk wel in de hevigheid van de kou en het optreden van oostenwind, die koude vrieslucht uit Oost-Europa naar ons toe voerde.
Ten tweede : 1994/95
Vlak voor kerst begon het te vriezen (-8 in Rotterdam) en op eerste kerstdag die geweldige ijzel. Na nieuwjaar kwam de winter nog even terug met een pak sneeuw, dat enkele dagen bleef liggen. Vanaf 8 januari was het gedaan met de kou. Wat we nu hebben zal er een beetje tussenin liggen en nog het meeste op 94/95 lijken : weinig ijs en veel winterse neerslag.

Tot de volgende sneeuwbui, Cees van Zwieten

Winterbulletin no 8

Eindelijk is het zo ver! Vanochtend lees ik op mijn thermometer dicht bij de woning : -2,5 , dat wil zeggen dat het in werkelijkheid toch wel 3 à 4 graden vriest. Maar juich niet te vroeg. Het ziet nog steeds niet uit naar stabiel winterweer. IJsdagen worden nauwelijks voorzien of het moet is het uiterste noorden van het land zijn. Als ik de ontwikkelingen op de weerkaarten zie, dan lijkt het of deze winter aarzelt om een richting te kiezen, het kan vriezen ('s nachts) en het kan dooien (in ieder geval overdag); in ieder geval heeft hij het roer drastisch omgegooid en dat is tenminste iets. En wat een mooi winterweer! Ik krijg er energie van.

In Friesland wordt inmiddels de eerste wedstrijd op natuurijs verreden, maar je weet hoe dat gaat : een veldje met een dun laagje water en met twee stevige nachtvorsten kan er geschaatst worden. Voor ons in de omgeving van Rotterdam geldt, dat de eerste echte vorst vandaag binnen is.

We zien in deze situatie wel weer een groot verschil tussen het zuidwesten en het noordoosten van het land : Vlissingen 0 en Eelde -6! Ik moet toegeven, dat ik voor mijn bulletins sterk gericht ben op de regio Rotterdam. Dat betekent in deze situatie, dat het er voor Friesland, Groningen en Drente een stuk beter voor staat dan wat uit mijn bulletins naar vooren komt. Het lijkt er op, dat daar zondag op bescheiden schaal geschaatst gaat worden. Voor Zuid-Holland ben ik pessimistischer al zal er ook daar verschil optreden tussen bv Nieuwkoop en het Westland! Het ligt allemaal aan de verkeerde windrichting : zuidoost in plaats van oost.

Gemiddeld komen we vandaag misschien iets onder nul, zodat we graaddagen kunnen gaan uitrekenen. Voor diegenen, die dat systeem nog niet kennen even een korte uitleg. Noteer van iedere dag de gemiddelde temperatuur en tel die een reeks dagen in een vorstperiode bij elkaar op. Bijvoorbeeld, donderdag -1,2 vrijdag –3,6 en zaterdag -2,4. We komen uit op –7,2. De regel is, dat voor betrouwbaar ijs ongeveer 20 graaddagen nodig zijn (we laten dan het minteken weg, net als bij de berekening van het Hellman wintergetal). Het hangt ook van wind en vochtigheid af hoe het ijs aangroeit. Waarom dan niet op de WEBstek van het KNMI gekeken (www.KNMI.nl) ? Daar staat op dit moment al een ijsverwachting voor de komende 9 dagen. Je leest ook de ijsdikte van dit moment (of gisteren) af. Maar we mogen aannemen, dat dit voor De Bilt geldt en niet voor Rotterdam! Oppassen dus. Over het Hellman-getal gesproken : ik denk dat we deze week de winter van 1999/2000 al gaan passeren, want die winter scoorde buitengewoon laag.

Maar terug naar de situatie van nu. Sinds 15 december zijn we in een duidelijk koudere periode beland, waarvan het einde nog niet in zicht is. Er is echter onduidelijkheid in de verwachtingen.

Nog steeds zijn de berekeningsmodellen er nog niet uit, hoe de situatie zich rond kerst gaat ontwikkelen? Krijgen we zuidenwind, met nog steeds lichte vorst of krijgen we noordenwind met licht dooi, maar ook winterse buien? Het KNMI volgt de prognose die ook op de kaartjes van het ECMWF te zien is : de wind draait onder invloed van een hogedrukgebied bij Groenland naar noordoost. Het is helaas geen stroming uit Noord- of Midden-Scandinavië maar meer vanuit de Noordzee en Zuid-Scandinavië. Met kerst zal de nachtvorst zich enigszins handhaven en is er kans op winterse neerslag : het zal dus toch hier en daar een beetje wit kunnen worden op één van de kerstdagen! Wat er op langere termijn gebeurt is erg onduidelijk, maar ik heb hoop dat het koude weer het een paar weken volhoudt. Maar, zoals ik al zei : stabiel winterweer met ijsdagen zit er nog niet in; misschien in januari?

Houd moed !, Cees van Zwieten